انواع سایزهای میلگرد | جدول وزن، کاربرد و گرید میلگرد در ساختمان سازی
میلگرد یکی از مهم ترین مصالح در ساخت وساز است که وظیفه تقویت بتن و افزایش مقاومت کششی آن را بر عهده دارد. انتخاب سایز مناسب میلگرد اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا تعیین قطر و اندازه اشتباه می‌تواند باعث کاهش مقاومت سازه، ترک خوردگی بتن و حتی مشکلات ایمنی جدی شود. هر پروژه ساختمانی، بسته به نوع سازه، تعداد طبقات و بارگذاری، نیاز به میلگردهای با سایز مشخص دارد تا استحکام و دوام سازه تضمین شود.
در بازار ایران، میلگردها در سایزهای مختلفی تولید می شوند که هر کدام برای بخش خاصی از سازه مناسب هستند؛ به عنوان مثال، میلگرد های نازک تر برای خاموت ها و تقویت طولی دیوارها و میلگردهای ضخیم تر برای تیرها، ستون‌ها و سقف های باربر استفاده می‌شوند. آشنایی با سایزهای مختلف میلگرد و کاربرد هر کدام به مهندسان، پیمانکاران و خریداران کمک می کند تا تصمیم گیری دقیق و اقتصادی برای پروژه خود داشته باشند و از هدررفت مصالح و مشکلات سازه ای جلوگیری شود.
استانداردهای سایز میلگرد در ایران
در ایران میلگردها بر اساس استاندارد ملی ایران (ISIRI) و همچنین استانداردهای بین المللی مانند ASTM و DIN تولید می شوند. این استاندارد ها تعیین می کنند که میلگردها باید چه سایز، قطر، وزن و مقاومت کششی داشته باشند تا بتوانند نیازهای سازه ای مختلف را برآورده کنند. رعایت استاندارد در تولید میلگرد باعث می شود کیفیت محصول تضمین شود و خطر شکست یا کاهش استحکام سازه به حداقل برسد.
میلگردها معمولاً در قطرهای ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۰ و بالاتر تولید می شوند و هر سایز مطابق جدول استاندارد وزن مخصوص و طول شاخه مشخصی دارد. علاوه بر قطر، نوع آج و شکل آج نیز در استانداردها تعریف شده است تا اتصال میلگرد با بتن به بهترین شکل ممکن انجام شود و از لغزش یا ترک خوردگی جلوگیری شود.
رعایت این استانداردها برای مهندسان و پیمانکاران ضروری است تا طراحی سازه مطابق با محاسبات فنی و بارگذاری واقعی انجام شود.
با توجه به این استانداردها، انتخاب سایز میلگرد مناسب برای هر پروژه نه تنها بر ایمنی و مقاومت سازه تأثیر دارد، بلکه از هدررفت مصالح و هزینه های اضافی نیز جلوگیری می کند.
انواع سایز میلگرد
میلگرد ۸ میلی متر
میلگرد ۸ میلی متر یکی از نازک ترین میلگردهای موجود در بازار است و معمولاً در خاموت ها، تقویت طولی دیوارها و سقف های سبک استفاده می شود. این سایز میلگرد در گرید های A2 و A3 تولید می شود، اما به دلیل قطر کم، بیشتر به صورت A2 نیمه سخت به کار می رود تا خمکاری و نصب آسان باشد.
مقاومت کششی این میلگرد معمولاً حدود ۳۷۰–۴۰۰ مگاپاسکال است و به همین دلیل تحمل بار مستقیم زیادی ندارد. به طور معمول، در پروژه‌های ساختمانی مسکونی و اداری سبک، به عنوان عنصر تقویتی یا برای خاموت های ستون و تیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این میلگرد در بخش‌های اصلی سازه توصیه نمی‌شود.
میلگرد ۱۰ میلی متر
میلگرد ۱۰ میلی متر در سازه های سبک و متوسط کاربرد فراوان دارد. این سایز مناسب خاموت ها، دیوارها و تقویت طولی تیرها است و معمولاً در گریدهای A2 و گاهی A3 تولید میشود. قطر بیشتر نسبت به میلگرد ۸ میلی متر، امکان تحمل بار کمی بیشتر را فراهم می کند و همچنان خمکاری آن آسان است.
در پروژه های ساختمانی مسکونی، میلگرد ۱۰ میلی متر اغلب در بخش‌های تقویتی به کار می رود و مقاومت کششی آن حدود ۳۷۰–۴۰۰ مگاپاسکال است. به دلیل انعطاف مناسب، برای خاموت های ستون‌ها و تیرها که نیاز به خمکاری دقیق دارند، گزینه ای مناسب محسوب میشود.
میلگرد ۱۲ میلی متر
میلگرد ۱۲ میلی متر یکی از پرکاربرد ترین سایزها در ساختمان سازی است و در تیرها، ستون‌ها و دیوارهای باربر سبک و متوسط استفاده میشود. این میلگرد در گریدهای A2 و A3 تولید می شود و بسته به نوع پروژه، می توان از آن برای خاموت یا میلگرد طولی استفاده کرد.
مقاومت کششی آن حدود ۳۷۰–۵۰۰ مگا پاسکال است و بنابراین می‌تواند بارهای متوسط را تحمل کند. در پروژه های مسکونی چند طبقه و اداری، میلگرد ۱۲ میلی متر معمولاً به عنوان عنصر اصلی در تیرها و ستون‌ها استفاده می شود و تعادل خوبی بین مقاومت و قابلیت خمکاری ایجاد می‌کند.
قیمت و وزن میلگرد 12 دو عامل مهم در خرید میلگرد 12 هستند زیرا قیمت بر حسب کیلوگرم اعلام میشود و برای محاسبه هزینه باید وزن در قیمت واحد ضرب گردد.
میلگرد ۱۴ میلی متر
میلگرد ۱۴ میلی متر بیشتر در تیرها، ستون‌ها و سقف‌های باربر متوسط تا سنگین کاربرد دارد. این سایز معمولاً در گرید A3 سخت تولید میشود تا مقاومت کافی در برابر بارهای کششی و خمشی فراهم شود و در سازه های چند طبقه یا صنعتی قابل استفاده باشد.
با مقاومت کششی حدود ۴۵۰–۵۰۰ مگاپاسکال، میلگرد ۱۴ میلی‌متر تحمل بار بیشتری نسبت به سایزهای پایین‌تر دارد. به همین دلیل، در پروژه‌های ساختمانی که ستون‌ها و تیرها باید وزن طبقات بالا را تحمل کنند، استفاده از آن توصیه میشود و خمکاری آن نسبت به میلگردهای نازک‌تر نیاز به ابزار دقیق دارد.
میلگرد ۱۶ میلی متر
میلگرد ۱۶ میلی متر یکی از اصلی ترین سایزها برای تیرها و ستون‌های باربر ساختمان است. این میلگرد در گرید A3 سخت تولید میشود و مقاومت کششی بالایی دارد، بنابراین برای پروژه‌های چندطبقه و صنعتی بسیار مناسب است.
مقاومت کششی آن حدود ۵۰۰ مگاپاسکال است و برای تحمل بار مستقیم و نیروهای خمشی سنگین طراحی شده است. استفاده از میلگرد ۱۶ میلی‌متر در ستون‌های اصلی، تیرهای حمال و سقف‌های باربر، استحکام سازه را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد و نقش مهمی در ایمنی ساختمان دارد.
میلگرد ۱۸ میلی متر
میلگرد ۱۸ میلی متر معمولاً برای تیرها و ستون های اصلی سازه‌های چند طبقه و صنعتی استفاده می شود. این میلگرد در گرید A3 و بعضاً A4 تولید می شود و توانایی تحمل بارهای بسیار سنگین را دارد.
با مقاومت کششی بالای ۵۰۰ مگاپاسکال، میلگرد ۱۸ میلی متر برای بخش‌هایی که تحت بارگذاری شدید هستند، مانند ستون‌های مرکزی و تیرهای اصلی سقف، مناسب است. خمکاری آن نسبت به سایزهای کوچک‌تر سخت تر است و معمولاً با ابزار ویژه یا در کارخانه شکل دهی میشود.
میلگرد ۲۰ میلی متر و بالاتر
میلگردهای ۲۰ میلی متر و بالاتر برای سازه های سنگین، پروژه‌های صنعتی، پل ها و ساختمان های بلند مرتبه کاربرد دارند. این میلگردها معمولاً در گرید A3 و A4 تولید می شوند و مقاومت کششی بسیار بالایی دارند، بنابراین می توانند بارهای شدید و نیروهای پیچشی را تحمل کنند.
به دلیل قطر زیاد و سختی بالا، خمکاری این میلگردها معمولاً دشوار است و بیشتر به صورت مستقیم در تیرها و ستون‌های اصلی نصب می‌شوند. این سایزها برای اسکلت های فولادی، پل‌ها و سازه‌های صنعتی که نیاز به تحمل بار بالا دارند، کاربردی و ضروری هستند.
|
سایز میلگرد |
وزن هر متر (کیلوگرم) |
گریدهای رایج |
کاربردها |
|
۸ میلی‌متر |
0.395 |
A2، A3 |
خاموت‌ها، تقویت طولی دیوارها، سقف‌های سبک |
|
۱۰ میلی‌متر |
0.617 |
A2، A3 |
خاموت‌ها، تقویت طولی تیرها و ستون‌های سبک |
|
۱۲ میلی‌متر |
0.888 |
A2، A3 |
تیرها و ستون‌های سبک و متوسط، پروژه‌های مسکونی چندطبقه |
|
۱۴ میلی‌متر |
1.21 |
A3 |
تیرها، ستون‌ها و سقف‌های باربر متوسط تا سنگین |
|
۱۶ میلی‌متر |
1.58 |
A3 |
تیرها و ستون‌های باربر ساختمان‌های چندطبقه و صنعتی |
|
۱۸ میلی‌متر |
2.00 |
A3، A4 |
ستون‌های اصلی و تیرهای حمال در پروژه‌های چندطبقه و صنعتی |
|
۲۰ میلی‌متر و بالاتر |
2.47 و بیشتر |
A3، A4 |
سازه‌های سنگین، پل‌ها، اسکلت فولادی و پروژه‌های صنعتی |
عوامل مؤثر بر انتخاب سایز میلگرد در پروژه
انتخاب سایز مناسب میلگرد در هر پروژه ساختمانی یا صنعتی نقش حیاتی در ایمنی، دوام و عملکرد سازه دارد. چندین عامل مهم وجود دارد که مهندسان و پیمانکاران باید هنگام انتخاب سایز میلگرد به آن‌ها توجه کنند:
۱. نوع سازه و کاربرد میلگرد
نوع سازه و محل استفاده میلگرد، اولین و مهم ترین عامل در انتخاب سایز است. به عنوان مثال، خاموت‌ها و تقویت طولی ستون‌ها معمولاً از میلگردهای نازک تر (۸ و ۱۰ میلی‌متر) استفاده می کنند، در حالی که تیرهای اصلی و ستون‌های باربر ساختمان‌های چند طبقه نیاز به میلگرد های ضخیم‌تر (۱۴، ۱۶ و ۱۸ میلی‌متر) دارند. استفاده از سایز مناسب باعث میشود سازه هم ایمن باشد و هم مصالح بهینه مصرف شود.
۲. میزان بار و نیروی وارد شده
میزان باری که سازه باید تحمل کند، عامل تعیین کننده دیگری است. بارهای سبک و متوسط را می توان با میلگرد های نازک تر پوشش داد، اما برای بارهای سنگین و نیروهای پیچشی، نیاز به میلگردهای ضخیم تر و با مقاومت بالاتر (A3 یا A4) وجود دارد. در پروژه‌های صنعتی و ساختمان‌های چند طبقه، انتخاب میلگرد با قطر مناسب مستقیماً بر پایداری و طول عمر سازه تأثیر می‌گذارد.
۳. طول و ارتفاع سازه
ارتفاع سازه و طول تیرها و ستون‌ها نیز در انتخاب سایز موثر است. در سازه‌های بلند، میلگردهای ضخیم تر برای کاهش تغییر شکل و جلوگیری از خمیدگی مورد نیاز هستند. همچنین طول طولانی تیرها و ستون‌ها نیاز به میلگرد با مقاومت بالا دارد تا تنش‌های کششی و خمشی کنترل شود.
۴. نوع گرید میلگرد
انتخاب سایز میلگرد بدون توجه به گرید آن کافی نیست. هر سایز در گریدهای مختلف (A2، A3 و A4) تولید میشود و مقاومت کششی و سختی متفاوتی دارد. به عنوان مثال، میلگرد ۱۲ میلی‌متر A3 برای تیرهای اصلی مناسب است، اما همان سایز در A2 ممکن است تنها برای خاموت‌ها کاربرد داشته باشد.
۵. شرایط اجرایی و ابزار موجود
ابزار و تجهیزات موجود در کارگاه نیز در انتخاب سایز مؤثر است. میلگرد های ضخیم‌تر نیاز به دستگاه خمکاری و نصب قوی تر دارند و خمکاری دستی آن‌ها دشوار است. بنابراین، محدودیت های اجرایی و توانایی پیمانکار در نصب میلگردها نیز باید در نظر گرفته شود.
نکات مهم هنگام خرید میلگرد بر اساس سایز و نوع سازه
انتخاب و خرید میلگرد مناسب یکی از مراحل حساس در پروژه‌های ساختمانی است، زیرا اشتباه در این انتخاب می تواند منجر به کاهش مقاومت سازه، ترک خوردگی بتن و افزایش هزینه‌ها شود. چند نکته کلیدی برای خرید میلگرد وجود دارد که باید رعایت شود:
۱. تعیین سایز مناسب با توجه به نوع سازه
قبل از خرید، باید مشخص شود میلگرد برای کدام بخش سازه استفاده میشود. برای خاموت ها و تقویت طولی ستون‌ها و تیرهای سبک، میلگردهای نازک تر مانند ۸ و ۱۰ میلی متر مناسب هستند. برای تیرها و ستون‌های اصلی، به خصوص در ساختمان های چند طبقه، میلگردهای ضخیم تر مانند ۱۴، ۱۶ و ۱۸ میلی‌متر استفاده می شوند. انتخاب صحیح سایز باعث افزایش مقاومت و ایمنی سازه میشود.
۲. توجه به گرید میلگرد
هر سایز میلگرد می‌تواند در گرید های مختلف تولید شود (A2، A3 و A4). گرید تعیین کننده مقاومت کششی، سختی و قابلیت خمکاری میلگرد است. برای مثال، همان سایز ۱۲ میلی‌متر در گرید A2 برای خاموت‌ها مناسب است، اما برای تیرها و ستون های باربر باید در گرید A3 انتخاب شود. بنابراین، انتخاب گرید مناسب همراه با سایز مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
تأثیر وزن بر قیمت نهایی خرید
به گفته آزپرس : وزن میلگرد به طور مستقیم بر قیمت نهایی خرید تأثیرگذار است چرا که قیمت اکثر میلگردها به صورت کیلوگرم محاسبه می شود. هر چه وزن میلگرد بیشتر باشد، هزینه پرداختی نیز به همان نسبت افزایش می یابد. بنابراین اطلاع دقیق از وزن هر شاخه میلگرد به خریداران کمک می کند تا برآورد هزینه ها را با دقت بیشتری انجام دهند.
علاوه بر این وزن دقیق میلگرد نقش مهمی در برنامه ریزی لجستیک و حمل و نقل دارد. محاسبه وزن کل سفارش باعث می شود هزینه های حمل و نقل بهتر برآورد شده و از اضافه بار ناخواسته جلوگیری شود. این امر به ویژه در پروژه های بزرگ و خریدهای عمده اهمیت دوچندانی دارد.
نکته مهم دیگر این است که وزن بیشتر ممکن است باعث افزایش هزینه های انبارداری و نگهداری نیز شود. همچنین در برخی موارد وزن بالاتر می تواند نشان دهنده کیفیت بهتر یا استفاده از مواد مرغوب تر باشد که این موضوع نیز بر قیمت تأثیرگذار خواهد بود. بنابراین، وزن میلگرد باید همراه با کیفیت و استانداردهای تولید به دقت بررسی شود تا خریدی بهینه و مقرون به صرفه صورت گیرد.